Melkonyan

Architekten mit armenischen Wurzeln in der Türkei, in türkisch

Türkiyedeki Ermeni asıllı mimarlar

Kevork Pamukciyan’ın kitaplarında geçen Ermeni ya da Ermeni asıllı mimarları, bilinen bazı eserleri veya hayatları hakkındaki kısa bilgilerle anmamız gerekirse şöyle bir döküm ortaya çıkıyor:

1.  Yedinci yüzyılda Zıvartnots Kilisesi’ni inşa eden Ohan,

2.  Ahtamar’daki Surp Haç Kilisesi’ni 915-921 yıllarında inşa eden Manuel;

3.  Ani’deki birçok kilisenin mimarı, 989 depreminde yıkılan Ayasofya’nın kubbesini   onaran Anili mimar Dırtad;

4.  Tokat’taki Tozanlı nehri üzerinde 13. yüzyılda bir köprü inşa eden Boğos;

5.  1414-1424 yıllarında Çelebi Mehmed tarafından Bursa’da inşa ettirilen Yeşil Cami ve Türbe’nin mimarı Yeğyazar Kalfa;

6.  Aslen Kayseri’nin Ağırnas köyünden bir Ermeni olup Yavuz Sultan Selim döneminde (1512-1520) devşirilen hassa mimarbaşısı Koca Sinan (1490?-1588);

7.  1628’de Balat’taki Surp Hıreşdagabed Kilisesi’ni Haçer Kalfa’yla birlikte onaran Musa Kalfa;

8.  1595-1603 yıllarında Sultan III. Mehmed’in hassa mimarı Krikor Kalfa;

9.  Balat’taki Surp Hıreşdagabed Kilisesi’nin 1628 yılı onarımını Musa Kalfa’yla birlikte yapan Haçer Kalfa;

10. 1600-1630 sıralarında İstanbul’da faaliyette bulunan Divrikli Bolbolcu Asdvadzadur Kalfa;

11. 1650’lerde İstanbul’da bulunmuş olan bir başka Bali Usta;

12. Babasının inşa etmeye başladığı Hoca Hanı’nı 1660 yangınından sonra tamamlayan Krikor Çelebi;

13. 1660 İstanbul yangınında, inşa etmekte olduğu handa ölen Koca Tavit;

14. 17. yüzyılda İstanbul’da faaliyette bulunan Arakel Kalfa (öl. 1673);

15. 17. yüzyılda faaliyette bulunan Vartan Kalfa;

16. 17. yüzyılda İstanbul’da faaliyette bulunan Zakarya Kalfa;

17. 17. yüzyılda İstanbul’da faaliyette bulunan ve 1690-1692’de patrik kaymakamlığı makamında bulunan Şahin Kalfa;

18. 17. yüzyılda İstanbul’da faaliyette bulunan Şirin Kalfa;

19. 17. yüzyılda İstanbul’da faaliyette bulunan Kayserili Zümbül Kalfa.

20. 17. yüzyılda İstanbul’da faaliyette bulunan Arzuman Kalfa Tosunents;

21. 17. yüzyılda İstanbul’da faaliyette bulunan mimarlardan Hüdaverdi Kalfa;

22. 17. yüzyılda İstanbul’da faaliyette bulunan mimarlardan Hıdır Kalfa;

23. 17. yüzyılda İstanbul’da faaliyette bulunan mimarlardan Haçadur;

24. 1700 tarihlerinde İstanbul’da faaliyette bulunan hassa mimarı Bali Kalfa;

25. Sultan III. Ahmed ve Sultan I. Mahmud’un saltanat dönemlerinde (1717-1735 yıllarında) saray-ı hümayûn mimarı Araboğlu Hacı Melidon Kalfa;

26. 17. yüzyılda İstanbul’da faaliyette bulunan Kayserili Dügünci Kalfa (öl. 1712);

27. 1718’de vuku bulan yangın sonrasında hassa mimarlarından Melidon Araboğlu ile birlikte Patrikhane Kilisesi’ni onaran, 1727’de Üsküdar’daki Surp Garabed Kilisesi’ni temelden onaran, 1731’de yanan Galata’daki Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi’ni ertesi yıl yeniden inşa eden Kayserili hassa mimarı Sarkis Kalfa (öl. 1740’a doğru);

28. Cebehane olarak kullanılmakta olan Aya İrini Kilisesi’ni 1766 depreminden sonra onaran Kayserili Avak;

29. Birçok ünlü mimar çıkan Balyan ailesinin babaları, Kayseri’nin Derevank köyünden hassa mimarı Merametçi Bali Kalfa (öl. 1803)

30. Aslen Kayseri’nin Derevank köyünden Merametçi Kalust Kalfa (öl. 1779);

31. Muhtemelen Beylerbeyi Camii’nin inşasında da görev alan hassa mimarı Edirneli Koca Hagop Kalfa Yeğyazaryan (yaklaşık 1745-1803);

32. Sarayburnu’nda 1875’te yanan sahilsaray, Eski Çırağan Sarayı, Eski Dolmabahçe Sarayı, Eski Beylerbeyi Sarayı, Arnavutköy Valide Sahilsarayı, Defterdar Sahilsarayı, Nusretiye Camii, Selimiye Kışlası, Davutpaşa Kışlası, Darphane, Aynalıkavak Kasrı, eski Beyazıt Yangın Kulesi ve Sultan II. Mahmud Bendi’ni inşa eden hassa mimarı Krikor Amira Balyan (1764-1831);

33. Bugünkü Beyazıt Yangın Kulesi’ni inşa eden hassa mimarı Senekerim Balyan (öl. 1835);

34. 19. yüzyılda İstanbul’da faaliyette bulunan Garabed Kalfa Artinyan (öl. 1847);

35. Krikor Amira Balyan’la birlikte Ermeni Patrikhanesi’nin yeniden inşa projelerini hazırlayan hassa mimarı Hacı Garabed (Devlet) Kalfa (öl. 1850);

36. Ermeni Patrikhanesi (1819), Üsküdar Surp Haç Kilisesi, Hasköy Surp Istepannos Kilisesi, Yedikule Ermeni Hastanesi ve Kuzguncuk Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi’nin mimarı, Dolmabahçe Sarayı’nın mimarlığını Garabed Balyan’la birlikte yapan hassa mimarı Hovhannes Amira Serveryan (1786-1858);

37. Dolmabahçe Sarayı’nın Muayede Salonu ve iki merasim kapısı, (Ortaköy Camii, Garabet Amira Balyan ile birlikte)Ihlamur Kasrı, Küçüksu Kasrı, Tophane Saat Kulesi’ni inşa eden hassa mimarı Nigoğos Balyan (1826-1858);

38. Mimar Krikor Serveryan (öl. 1864);

39. Dolmabahçe Sarayı, Salıpazarı Sahilsarayı, Çırağan Sarayı, (Ortaköy Camii, Nigogos Balyan ile birlikte) Eyüp’te Çifte Saraylar, Harbiye Mektebi, Yıldız’da Eski Köşk, Yeşilköy’de Hünkâr Köşkü, II. Mahmud Türbesi, Abdülmecid Türbesi, Bahçeköy Valide Bendi, Bakırköy Dokuma Fabrikası, Zeytinburnu Fabrikası, İzmit Hünkâr Köşkü, İzmit Çuha Fabrikası, Hereke Fabrikası’nı inşa eden hassa mimarı Garabed Amira Balyan (1800-1866);

40. 18. yüzyılda Urfa’da beş cami inşa eden Istepannos;

41. 1782’deki yangında harap olan Samatya’daki Surp Kevork Kilisesi’ni 1804 yılında Minas Kalfa’yla birlikte yeniden inşa eden hassa mimarı Hagop Amira Güllabyan;

42. 17. yüzyıl sonunda İstanbul’da faaliyette bulunan Palulu hassa mimarı Kapriyel Palakyan;

43. 1782 yangınında harap olan Samatya’da Surp Kevork Kilisesi’ni 1804 yılında Kayserili Hagop Amira Güllabyan’la birlikte yeniden inşa eden hassa mimarı Minas Kalfa;

44. 1863-1873 yıllarında Ayasofya Camii’nin çevre duvarlarını inşa eden hassa mimarı Senekerim Kalfa Garabedyan (1817-1892);

45. Hassa mimarı Hovhannes Amira Serveryan’ın oğlu, hassa mimarı Harutyun Serveryan (1822-1889)

46. Hassa mimarı Hovhannes Amira Serveryan’ın oğlu, Istepan Serveryan (1824-1891)

47. 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başında Osmanlı Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Riyaseti emrinde mimar olarak faaliyette bulunan Hovhannes Efendi;

48. Çırağan ve Beylerbeyi saraylarının projelerini çizen ve inşaatlarına nezaret eden, Ortaköy’deki tiyatro binasının, 1886’da yeniden onarılan Samatya’daki Surp Kevork Kilisesi’nin ve eskiden Karaköy’deki Ziraat Bankası’nın yerinde bulunan Hallaçyan Hanı’nın mimarı Bedros Nemtzeyan (1830-1893);

49. Minyatür ressamı olarak da tanınan ve Beylerbeyi Sarayı, Çırağan Sarayı, Çağlayan Kasrı, Aksaray Valide Camii, Harbiye Nezareti (şimdi İstanbul Üniversitesi), Tokat Kasrı, Hekimbaşı Çiftliği Köşkü, Yıldız ve Muayede Kasrı, Validebağı Köşkü, Ayazağa Kasrı, Topkapı Sarayı’nda Mecidiye Kasrı, Zincirlikuyu Kasrı, Küçükçekmece Hünkâr Kasrı, Galatasaray Lisesi, Kasımpaşa’da Divanhane (Bahriye Nezareti), Kalender Köşkü, Gümüşsuyu Kışlası, Maçka Kışlası, Beşiktaş’ta Akaretler, İzmit’te Sultan Çiftliği Binası’nı inşa eden hassa mimarı Sarkis Balyan (1835-1899);

50. Kumkapı Surp Asdvadzadzin Kilisesi’nde Patrik Nerses Başpiskopos Varjabedyan’ın lahtini yapan ve Dolmabahçe Saat Kulesi’ni inşa eden hassa mimarı ve heykeltıraş Bali Balyan (1835-1911);

51. Beylerbeyi Sarayı, Tokat Köşkü, Koşuyolu’nda Valide Sultan Köşkü, Aksaray Valide Camii’ni inşa eden hassa mimarı Hagop Balyan (1838-1875);

52. Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi’nin Gülbenkyan Pavyonu’nu inşa eden Krikor Melidosyan (1845-1914);

53. Tepebaşı’ndaki Şehir Tiyatrosu ve Beyoğlu’ndaki Fransız Tiyatrosu binaları, Fener’deki Bulgar kilisesi, Cibali Tütün Fabrikası, Sanasaryan, Gülbenkyan, Topalyan ve Katırcıoğlu Hanlarının mimarı Hovsep Aznavor (1854-1935);

54. 1648’de Varak’taki Surp Haç Manastırı’nı onaran Diradur; hassa mimarı ve saray ressamı Kapriyel Mıgırdiçyan (1857-1941);

55. Hassa mimarı ve saray ressamı Mıgırdiç Kapriyel Mıgırdiçyan (1857-1941);

56. Mimar ve araştırmacı Prof. Levon Güreğyan (1869-1950);

57. 1891’de Sanayi-i Nefise Mektebi’nden ressam ve mimar diplomasıyla mezun olan, daha çok minyatür sanatçısı olarak tanınan Istepan Ağayan (1870-1937);

58. İzmit, Bahçecik ve İstanbul’da birçok bina inşa eden Bahçecikli Bedros Kalfa Azaryan (öl. yaklaşık 1905);

59. Bedros Kalfa Azaryanin oğlu, Büyükada Vapur İskelesi’nin ve İzmit Saat Kulesi’nin mimarı Bahçecikli Mihran Azaryan (1876-1952);

60. Son Osmanlı saray mimarı Levon Balyan;

61. Yüksek mimar Berç Zarter (öl. 1983);